Uprawnienie to może zostać ograniczone lub wyłączone przepisami albo specyfiką samego zobowiązania np. w przypadku prawa służącego ochronie dóbr osobistych konkretnej osoby.
Ograniczenie może też być zawarte w treści umowy zawartej między wierzycielem a dłużnikiem, gdy obie strony są przedsiębiorcami np. przez zastrzeżenie, że przeniesienie (cesja) wierzytelności wymaga pisemnej zgody dłużnika lub przez całkowite wyłączenie możliwości zbycia.
W jaki sposób dochodzi do przeniesienia wierzytelności?Dla zabezpieczenia interesów stron zarówno wierzyciela zwanego w umowie cesji cedentem oraz nabywcy wierzytelności (cesjonariusza), ale także samego dłużnika, który powinien mieć pewność komu ma spełnić świadczenie, umowa cesji powinna zostać sporządzona na piśmie. Obowiązek udokumentowania tak zawartej umowy jest istotny także ze względów podatkowych, ponieważ sprzedaż wierzytelności (przelew, cesja) wiąże się z obowiązkiem uiszczenia podatku od czynności cywilnoprawnych (PCC) oraz podatku dochodowego.
Czy konsument może zbyć swoje roszczenie wobec banku?Możliwość skorzystania z prawa do cesji wierzytelności wobec banku nie może zostać ograniczona w umowie konsumenta z bankiem. Umowne ograniczenie przez bank tego uprawnienia np. przez wymaganie uprzedniej zgody banku wyrażonej w formie pisemnej pod rygorem nieważności stanowi według sądu klauzulę niedozwoloną jako sprzeczną z powszechnie obowiązującą zasadą swobodnego przelewania wierzytelności sformułowaną w art. 509 § 1 KC (wyrok Sądu Okręgowego – Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z dnia 8 lutego 2011 r. XVII AmC 1267/09).
Sąd Okręgowy w Łodzi w dniu 28 marca 2022 r. (III Ca 768/21) potwierdził, że umowa cesji, na podstawie której konsument zbył na rzecz osoby trzeciej swoją wierzytelność wobec banku, jest skuteczna oraz ważna. Wierzytelność ta powstała w związku z przedterminową spłatą przez kredytobiorcę kredytu konsumenckiego. Konsument miał wobec banku roszczenie o proporcjonalny zwrot prowizji i nic nie stało na przeszkodzie, aby roszczenie to przeniósł na osobę trzecią.
Kwestia opodatkowania cesji – VAT czy PCC?Co do zasady przeniesienie wierzytelności w drodze umowy cesji nie stanowi sprzedaży rzeczy ani odpłatnego świadczenia usług, więc żadna ze stron nie ma obowiązku zapłaty podatku VAT.
Cesja wierzytelności wiąże się natomiast z obowiązkiem zapłaty podatku od czynności cywilnoprawnych (PCC). Podstawą opodatkowania jest wynegocjowana przez cedenta z cesjonariuszem cena sprzedaży wierzytelności a stawką stosowaną 1%.
Autor tekstu: Jakub Piejak
