Kiedy Ogólne Warunki Umowne są wiążące dla kontrahentów?
Odpowiedź na to pytanie można znaleźć w przepisie art. 384 § 1 k.c. Doręczenie drugiej stronie Ogólnych Warunków Umownych stanowi obowiązek (§ 1). Istnieją jednak dwa wyjątki od tej reguły. W niektórych sytuacjach, zamiast doręczania Ogólnych Warunków Umownych, można poprzestać na stworzeniu „warunków umożliwiających łatwe dowiedzenie się o treści wzorca” (Ogólnych Warunków) (§2), zaś w jeszcze innych wypadkach konieczne jest udostępnienie drugiej stronie takiego wzorca w ściśle oznaczony sposób (§4).
Niedopełnienie tych wymogów oznacza, że zasady określone w Ogólnych Warunkach nie będą wiązać kontrahenta. W tej sytuacji w ich miejsce zastosowanie będą znajdować przepisy prawa – w zależności od rodzaju zawartej umowy. Jest to o tyle istotne, że jeśli w Ogólnych Warunkach Umownych zostały przyjęte np. odmienne niż w powszechnie obowiązujące zasady rękojmi lub kary umowne, to brak prawidłowego poinformowania kontrahenta o treści OWU, wyłączać będzie możliwość powoływania się przez przedsiębiorcę na regulacje tam zawarte.
Kiedy można zrezygnować z wymogu doręczania Ogólnych Warunków?
Obowiązek doręczania drugiej stronie Ogólnych Warunków Umownych stanowi regułę. W ramach jednego z wyjątków, ustawodawca przewidział możliwość zastąpienia doręczania OWU poprzez stworzenie „warunków umożliwiających łatwe dowiedzenie się o treści wzorca” (art. 384 § 2 k.c.). Aby z tego skorzystać należy spełnić poniższe zasady:
1.Posługiwanie się wzorcem musi być „w stosunkach danego rodzaju zwyczajowo przyjęte”, a więc upraszczając, dotyczyć usług masowych, takich jak te świadczone przez banki, ubezpieczycieli, przedsiębiorców telekomunikacyjnych i pocztowych, dostawców mediów itp.
2.Kontrahent musi mieć możliwość łatwego dowiedzenia się o treści wzorca – ocena, czy takie warunki zostały spełnione będzie zależna od indywidualnych okoliczności danej sprawy (np. od tego czego dotyczy umowa, której zasady mają być opisane w Ogólnych Warunkach Umownych). Co do zasady, wymogom tym odpowiadać będzie np. umieszczenie OWU na tablicy ogłoszeń w siedzibie danego przedsiębiorstwa.
3.Kontrahent nie może być konsumentem, z wyjątkiem „umów powszechnie zawieranych w drobnych, bieżących sprawach życia codziennego”. Innymi słowy skorzystanie z dobrodziejstwa przewidzianego w art. 384 § 2 k.c. i odstąpienie od obowiązku doręczania OWU skierowane jest głównie do obrotu między profesjonalistami. W przypadku konsumentów jedynie w ramach tzw. umów bagatelnych (zwykle o niewielkiej wartości, dotyczących drobnych spraw życia codziennego).
Czy umieszczenie Ogólnych Warunków Umowy na stronie internetowej przedsiębiorstwa jest wystarczające?
W przypadku takiej formy publikacji OWU przedsiębiorca musi pamiętać, że treść tego wzorca musi zostać dostarczona kontrahentowi jeszcze przed zawarciem umowy – na etapie negocjacji. Co więcej, dostarczenie to musi umożliwiać tzw. przechowywanie i odtwarzanie wzorca w zwykłym toku czynności.
Wiąże się to z koniecznością zapewnienia stworzenia warunków, w których sposób utrwalenia wzorca uniemożliwiać będzie ingerencję w jego treść, a przy tym będzie umożliwiać odbiorcy swobodne zapoznanie się z nim w każdym czasie i bez potrzeby posiadania szczególnych umiejętności, czy fachowego sprzętu.
Z tego też powodu przyjmuje się, że warunków tych nie spełnia samo udostępnienie Ogólnych Warunków Umownych na stronie internetowej. Choćby z tego powodu, że takie udostępnienie wzorca na stronie internetowej nie daje gwarancji nie ingerowania w treść tego dokumentu przez przedsiębiorcę. Takie warunki realizuje już natomiast np. przekazanie OWU na płycie CD.
Czy w przypadku usług masowych również niewystarczające pozostaje umieszczenie Ogólnych Warunków na stronie internetowej?
Spełnienie komentowanych powyżej wymogów przepisu art. 384 § 4 k.c. odnosi nie tylko do obrotu między profesjonalistami, ale też obrotu konsumenckiego i dotyczy wszelkich rodzajów umów. Również zatem w przypadku tzw. usług masowych (§ 2), jeżeli Ogólne Warunki Umowne mają postać dokumentu elektronicznego, to niewystarczające jest jedynie ich umieszczenie na stronie internetowej, a konieczne jest ich doręczenie w sposób jaki wymaga tego § 4 art. 384 k.c.
Co ważne, również zamieszczenie w treści zamówienia klauzuli: „Otrzymałem przed zawarciem umowy Ogólne Warunki Umowne” lub „Do niniejszego zamówienia znajdują zastosowanie obowiązujące w przedsiębiorstwie XYZ Ogólne Warunki Umowne” nie będzie spełniać tych wymogów.
Ogólne warunki (jeśli mają postać elektroniczną) muszą bowiem zostać doręczone przed zawarciem umowy, a doręczenie to musi dawać gwarancję trwałości ich udostępnienia (np. na płycie CD). Spełnienie tych wymogów jest o tyle istotne, że to przedsiębiorca powołując się treść Ogólnych Warunkach Umownych, zobowiązany jest wykazać, że treść tego wzorca została dostarczona kontrahentowi w sposób odpowiadający warunkom opisanym w art. 384 k.c.
Autor: adw. Weronika Luty
