Przepisy Kodeksu Cywilnego nie wymagają od spadkodawcy takiej wizyty. Co należy zatem wiedzieć, aby móc skutecznie sporządzić testament własnoręczny?
Elementy konieczne
Zgodnie z art. 949 § 1 Kodeksu Cywilnego: „Spadkodawca może sporządzić testament w ten sposób, że napisze go w całości pismem ręcznym, podpisze i opatrzy datą.” Zatem ustawodawca wymaga, aby spełnione zostały 3 warunki:
- Po pierwsze testament należy sporządzić w całości pismem odręcznym. Nie jest zatem dopuszczalne wydrukowanie cyfrowo lub maszynowo stworzonego tekstu i opatrzenie go podpisem – spowoduje to nieważność testamentu.
- Napisany odręcznie tekst należy własnoręcznie podpisać. Najlepiej, aby podpis pozostawał czytelny. To pozwoli nam uniknąć ewentualnych sporów, które mogą pojawić się na etapie postępowania spadkowego.
- Kolejnym elementem jest opatrzenie dokumentu datą. Brak daty nie zawsze skutkuje nieważnością ale by wyeliminować wątpliwości w tym zakresie i zmniejszyć ryzyko dotyczące sporu o ewentualną ważność testamentu najbezpieczniej jest umieścić w nim datę.
Pozostałe warunki
Zgodnie z art. 944 § 1 Kodeksu Cywilnego zarówno do sporządzenia jak i odwołania testamentu niezbędne jest posiadanie pełnej zdolności do czynności prawnych. Oznacza to, że osoba mająca mniej niż 18 lat oraz ubezwłasnowolniona całkowicie lub nawet tylko częściowo nie może sporządzić testamentu. Niemożliwe jest także aby sporządzić go za pomocą pełnomocnika.
Zgodnie z polskim prawem nie przewiduje się hierarchii ważności testamentów z uwagi na ich formę. Oznacza to, że testamentem spisanym własnoręcznie możemy odwołać lub zmienić treść testamentu sporządzonego w formie aktu notarialnego.
Jeżeli chcemy odwołać poprzedni testament, możemy napisać to wprost. Jeśli o tym zapomnimy, to stary testament pozostaje nieskuteczny w takim zakresie, w jakim nie da się go pogodzić z treścią testamentu nowego. Decydującym kryterium jest chronologia czasowa testamentów. Zasadą jest, że testament sporządzony później znosi testament sporządzony wcześniej – jeśli ich treści nie da się ze sobą pogodzić.
Treść testamentu
O samej treści rozporządzania majątkiem decyduje spadkodawca. Można w treści dokumentu rozporządzić całością spadku (np. poprzez sformułowanie typu: „Cały swój majątek zapisuję mojej córce Jadwidze, nr PESEL: ……………), możliwe jest również rozdzielenie posiadanych dóbr pomiędzy spadkobierców (np. poprzez sformułowanie typu: „Mieszkanie przy ul. Kwiatowej 8/12 w Boguszynie o numerze Księgi Wieczystej WR1Z/00000000000000/00 zapisuję mojemu synowi Janowi, nr PESEL: ……………….., natomiast samochód osobowy marki MBW o nr rej. KW 1KH20 córce Jadwidze, nr PESEL: …………………..). Nie ma także wymogu, aby testament dotyczył całości spadku, można nim rozporządzić jedynie jego częścią.
Najlepiej, aby testament wyszczególniał składniki majątku przekazywane konkretnym spadkobiercom. Na wypadek gdybyśmy jednak o jakimś przedmiocie zapomnieli i tak najrozsądniej będzie spuentować treść testamentu sformułowaniem, że „pozostałe składniki majątku przekazuję na rzecz X.”
Wydziedziczenie
W testamencie możemy zawrzeć również zapisy dotyczące wydziedziczenia danej osoby. Aby takie postanowienie było skuteczne konieczne jest ziszczenie się przesłanek określonych w art. 1008 Kodeksu Cywilnego. Zatem wydziedziczyć można tylko osoby, które byłby uprawnione do zachowku, a zatem zstępnych (dzieci, wnuki, prawnuki), małżonka lub rodziców. Przyczyny wydziedziczenia nie są pozostawione swobodnej woli spadkodawcy. Aby wydziedziczenie miało skutek prawny, konieczne jest aby osoba uprawniona do zachowku:
- wbrew woli spadkodawcy postępowała uporczywie w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego;
- dopuściła się względem spadkodawcy albo jednej z najbliższych mu osób umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo rażącej obrazy czci;
- uporczywie nie dopełniała względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych.
Warto w treści testamentu opisać postępowanie uprawnionego do zachowku, które w ocenie spadkodawcy stało się przyczyną wydziedziczenia.
Notarialny czy własnoręczny, który lepszy?
Jak powiedzieliśmy sobie powyżej, prawo polskie nie czyni testamentu notarialnego lepszym od testamentu sporządzonego własnoręcznie. Jeżeli jednak nasze rozporządzenia spadkowe są skomplikowane i obejmują wiele osób – najlepiej jest udać się do notariusza. Gdy natomiast nasza ostatnia wola jest względnie prosta – w celu uniknięcia kosztów oraz czasu nie ma żadnych przeszkód, aby sporządzić go własnoręcznie. Warto poinformować zaufane osoby o miejscu przechowywania testamentu lub nawet powierzyć go zaufanej osobie. Po naszej śmierci bowiem nie mamy żadnej kontroli nad tym, w czyje ręce, być może niepowołane, trafi taki dokument.
Autor tekstu: r. pr. Stefan Zimny
