Zarządzanie majątkiem dziecka – obowiązujące przepisy
Przepisy prawa jasno określają, że to rodzice decydują o sprawach majątkowych małoletniego dziecka, które pozostaje pod ich władzą rodzicielską. W niektórych przypadkach jednak nie mogą bez zgody sądu dokonać czynności prawnej w imieniu małoletniego. Chodzi o sytuacje, w których rozporządzanie majątkiem dziecka przekracza tzw. „zwykły zarząd”. Wtedy wymagana jest zgoda sądu. Do takich czynności zalicza się np. sprzedaż nieruchomości należącej do dziecka, czy też złożenie w imieniu dziecka oświadczenia o odrzuceniu lub o przyjęciu spadku.
Jak długo rodzice mogą zarządzać majątkiem dziecka?
Rodzice zarządzają majątkiem dziecka do momentu osiągnięcia przez nie pełnoletności, czyli najczęściej do chwili ukończenia przez dziecko 18 lat. W wyjątkowych sytuacjach, za pełnoletnie uznaje się także kobiety po ukończeniu 16 lat, które zawarły związek małżeński. Na zawarcie takiego małżeństwa zgodę musi jednak wyrazić sąd opiekuńczy.
Czynności niewymagające zgody sądu opiekuńczego
Sąd nie musi wyrażać zgody na dokonanie w imieniu dziecka czynności, która ma na celu „przysporzenie” dziecka, tzn. wyegzekwowanie przysługujących mu praw. Dlatego nie wymaga zgody sądu np. wniesienie przez rodziców w imieniu dziecka pozwu o zapłatę odszkodowania czy zadośćuczynienia (wyrok SA w Łodzi z 24.09.2014 r., I ACa 425/14, LEX nr 1544878).
Bez zezwolenia sądu opiekuńczego jedno z rodziców może wnieść w imieniu małoletniego dziecka pozew, którym będą dochodzone prawa odziedziczone przez dziecko po zmarłym rodzicu. Przykładowo, gdy małżeństwo posiadające małoletnie dziecko zaciągneło kredyt waloryzowanym kursem CHF i jeden z kredytobiorców umrze, jego prawa wynikające z umowy kredytu odziedzicza drugi kredytobiorca wraz z małoletnim dzieckiem. W takiej sytuacji, pozew o ustalenie, że umowa kredytu jest nieważna albo o zwrot nadpłaconych bankowi rat kredytu, może wnieść jeden rodzic w imieniu małoletniego dziecka.
Kiedy zgoda będzie wymagana w postępowaniu sądowym?
Zgoda sądu może być jednak potrzeba w przypadku, gdy w toku procesu, np. o odszkodowanie, strona przeciwna, np. ubezpieczyciel, wystąpi z propozycją zawarcia ugody. Ugoda często wiąże się z odstąpieniem od roszczenia w jakiejś części, a pozbawienie dziecka możliwości otrzymania całego należnego mu odszkodowania będzie wymagało zgody sądu opiekuńczego (wyrok SA w Gdańsku z 20.05.2015 r., V ACa 26/15, LEX nr 1842294).
Konsekwencje dokonania czynności bez wymaganej zgody sądu
Wszelkie czynności prawne podjęte przez rodziców w imieniu małoletnich dzieci bez wymaganej zgody sądu są nieważne. Zgoda powinna być wydana przez sąd jeszcze przed dokonaniem danej czynności przez rodzica. Oznacza to, że działanie rodzica bez zezwolenia sądu, np. zrzeczenie się w imieniu dziecka jakiegoś roszczenia bez wcześniejszego uzyskania takiej zgody, nie wywołuje żadnych skutków prawnych od samego początku. Nie ma możliwości zezwolenia przez sąd na jakieś działanie w momencie, gdy dana czynność, która takiej zgody wymagała, została już dokonana (uchwała SN z 30.04.1977 r., III CZP 73/76, OSNC 1978, nr 2, poz. 19).
Autor – Jakub Piejak
