Często zdarza się, że pomimo zbliżającego się terminu przedawnienia, wierzyciel zwleka z wniesieniem pozwu. Czasem wynika to z potrzeby zgromadzenia dowodów do pozwu, braku środków na pokrycie opłaty sądowej, albo innych życiowych sytuacji, które nie pozwalają na wniesienie powództwa przed upływem terminu przedawnienia. W takich wypadkach wierzyciel często sięga po środek w postaci zawezwania do próby ugodowej.
Czy zawezwanie do próby ugodowej zawsze przerywa bieg przedawnienia?
Wedle dominującej linii orzeczniczej, wniosek o zawezwanie do próby ugodowej przerywa bieg przedawnienia. Najbardziej radykalna linia orzecznicza zakłada jednak, że zawezwanie do ugody przerywa bieg przedawnienia tylko wtedy, gdy jego celem jest faktyczne dochodzenie roszczenia, a nie wydłużenie okresu zaskarżalności wierzytelności.
W praktyce zatem, wstrzymywanie się z wniesieniem powództwa, nie zawsze będzie dawać gwarancję wstrzymania upływu terminu przedawnienia. Dla precyzji trzeba jednak dodać, że podważenie skuteczności przerwy biegu przedawnienia, nie odbywa się na zasadzie automatyzmu, a wymaga wykazania przez dłużnika (z powołaniem się na konkretne okoliczności i dowody), że wierzyciel składając wniosek o zawezwanie do ugody, zmierzał nie do uzyskania ochrony prawnej – dochodzenia swojej wierzytelności, a jedynie do wydłużenia okresu przedawnienia wierzytelności.
Czy do przerwania biegu przedawnienia przez zawezwanie do próby ugodowej można doprowadzić kilkukrotnie?
Sprawa jeszcze komplikuje się jeśli wierzyciel w stosunku do tego samego roszczenia, decyduje się na dwa, trzy lub kilkukrotne wystąpienie z wnioskiem o zawezwanie do próby ugodowej, traktując każdą taką próbę jako skuteczne wstrzymanie upływu terminu przedawnienia.
Tutaj ponownie, najbardziej liberalne stanowisko zakłada, że każde (pierwsze jak i drugie, i kolejne) zawezwanie do próby ugodowej wywoła skutek przerwy biegu przedawnienia. Orzecznictwo dopuszcza jednocześnie ewentualną możliwość udaremnienia takiego skutku przez dłużnika poprzez podniesienie zarzutu nadużycia prawa z art. 5 k.c. Zarzut ten z założenia może jednak zostać uwzględniony jedynie w wyjątkowych okolicznościach, co w praktyce daje względną pewność utrzymania skutku przerwania biegu przedawnienia.
Z kolei według przeciwnej linii orzeczniczej, o ile pierwsze zawezwanie do próby ugodowej przerywa bieg przedawnienia roszczenia, o tyle drugie i kolejne wywołuje taki skutek tylko wtedy, gdy czynność ta rzeczywiście miała na celu dochodzenie wierzytelności. W najbardziej rygorystycznym wymiarze, ten kierunek orzeczniczy przyjmuje przy tym, że również w przypadku pierwszego zawezwania do próby ugodowej, powinna zostać przeprowadzona weryfikacja rzeczywistych intencji wierzyciela.
Najnowsze orzeczenie Sądu Najwyższego w sprawie przerwania biegu przedawnienia
Z powyższych informacji wynika, że judykatura nie wypracowała dotychczas jednolitego stanowiska. Warto jednak odnotować stanowisko Sądu Najwyższego, wyrażone w najnowszym orzeczeniu w tym przedmiocie (wyrok z dnia 17 czerwca 2021 r., sygn. akt II CSKP 104/21), gdzie Sąd Najwyższy stanął na dość kategorycznym stanowisku, że cele towarzyszące wierzycielowi przy składaniu wniosku o zawezwanie do próby ugodowej w ogóle nie powinny podlegać sprawdzaniu, a skutek przerwania biegu przedawnienia w przypadku zawezwania do próby ugodowej, następuje z mocy prawa. Jeśli zatem wierzyciel wniesie skutecznie taki wniosek (w tym znaczeniu, że nie nastąpił jego zwrot, odrzucenie lub umorzenie postępowania pojednawczego) to może być poniekąd pewny wydłużenia zaskarżalności swojej wierzytelności.
Dla rozstrzygnięcia ciągle jeszcze istniejących w tym zakresie rozbieżności, kluczowe może okazać się zagadnienie prawne przedstawione do rozstrzygnięcia powiększonemu składowi Sądu Najwyższego (sygn. akt IV CSK 107/20), a które ma dać odpowiedź na następujące pytania:
– czy zawezwanie do próby ugodowej może w ogóle przerwać bieg przedawnienia roszczenia?
– czy rozstrzygając o skutku przerwania biegu przedawnienia powinno uwzględniać się na ile w okolicznościach danej sprawy zachowanie dłużnika pozwalało w ogóle spodziewać się wierzycielowi, że postępowanie pojednawcze doprowadzi do zawarcia ugody?
– czy jeżeli wskutek zawezwania do próby ugodowej, doszło do przeprowadzenia postępowania pojednawczego (nawet bez skutku w postaci ugody), to dopuszczalne jest w ogóle czynienie ustaleń, że zawezwanie do próby ugodowej nie przerwało biegu przedawnienia roszczenia?
Autor – Weronika Luty
