W przypadku osoby fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą – udzielana jest przez tego przedsiębiorcę. W przypadku osób prawnych – prokury udziela podmiot uprawniony do jej reprezentacji (np. zarząd w spółce z o. o., lub wspólnicy w spółce jawnej).
Forma
Aby udzielenie prokury było skuteczne musi ona zostać udzielona w formie pisemnej. Brak zachowania takiej formy powoduje jej nieważność.
Prokurentem, czyli osobą, która otrzymuje takie umocowanie może być tylko osoba fizyczna posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych. Nie można też udzielić prokury osobie prawnej np. spółce.
Zakres
Prokura uprawnia co do zasady, do wszystkich czynności sądowych i pozasądowych związanych z prowadzeniem przedsiębiorstwa. Prokurent może zatem podpisywać umowy, wypowiadać je i dokonywać innych czynności z osobami trzecimi.
- zbyć przedsiębiorstwa;
- oddać przedsiębiorstwa do czasowego korzystania (czyli np. wydzierżawić);
- zbyć nieruchomości będących własnością przedsiębiorcy;
- obciążyć nieruchomości (czyli np. ustanowić hipoteki lub służebności).
- Prokura samoistna
W przypadku udzielenia prokury samoistnej możliwe jest samodzielne działanie umocowanego a zakres jego uprawnień jest najszerszy.
- Prokura łączna
W przypadku, gdy dla skuteczności złożenia danego oświadczenia woli przez prokurenta niezbędne jest współdziałanie z innym prokurentem albo członkiem organu zarządzającego lub wspólnikiem uprawnionym do reprezentowania handlowej spółki osobowej, mówimy o prokurze łącznej. Tego rodzaju prokura stanowi dodatkowe zabezpieczenie dla przedsiębiorcy jej udzielającego, bo zakłada współpracę, a więc i kontrolę co najmniej 2 osób.
Mimo prokury łącznej oświadczenia podmiotów trzecich mogą być kierowane do jednej spośród osób umocowanych tym rodzajem pełnomocnictwa.
- Prokura oddziałowa
W przypadku przedsiębiorstw, które posiadają oddziały wpisane do odpowiedniego rejestru, prokura może zostać ograniczona do spraw związanych z działalności danego oddziału. W takim przypadku prokurent nie będzie mógł podejmować czynności w zakresie działalności całego, wielooddziałowego, przedsiębiorstwa.
Prokurent nie może samodzielnie przenieść uprawnień wynikających z prokury na osobę trzecią. Innymi słowy prokurent nie może ustanowić innej osoby prokurentem. Nie wyłącza to jednak możliwości udzielenia przez prokurenta pełnomocnictwa dla dokonania określonej czynności lub pewnego ich rodzaju innej osobie.
Czas trwania
Prokura, co do zasady, jest udzielona na czas nieoznaczony. Odwołać prokurę można w każdym czasie – i może uczynić to podmiot, który ją ustanowił. Możliwe jest także wygaśnięcie prokury. Dzieje się tak, gdy:
- prokurent utraci pełną zdolność do czynności prawnych (tj. np. zostanie ubezwłasnowolniony częściowo lub całkowicie);
- prokurent umrze;
- podmiot, który ją ustanowił zostanie wykreślony z właściwego rejestru;
- podmiot, który ją ustanowił ogłosi upadłość, likwidację lub przekształcenie;
- gdy sąd ustanowi kuratora dla osoby prawnej ze względu na brak obsady organów.
Podsumowanie
Prokura jest de facto specyficznym pełnomocnictwem. Różnica polega na tym, że jego zakres wynika z przepisów prawa, a fakt jej udzielenia jest ujawniany we właściwym rejestrze. Umożliwia to kontrahentom przedsiębiorstwa ustanawiającego prokurę na łatwą weryfikację osoby prokurenta i zakresu jego uprawnień. Dzięki zapisom w CEiDG lub KRS to od razu wiemy, czy dana osoba może podpisać z nami umowę.
Prokura umożliwia przedsiębiorcy cedowanie obowiązków związanych z bieżącą działalnością przedsiębiorstwa na osoby trzecie. Wtedy dany przedsiębiorca (np. członek zarządu) nie musi podpisywać wszystkich dokumentów koniecznych dla funkcjonowania firmy. Prokurentem należy jednak ustanawiać tylko osoby, do których ma się zaufanie. Zakres uprawnień prokurenta jest bowiem szeroki i ma skutek wobec osób trzecich. Dobrze jest zatem przeanalizować wszystkie za i przeciw ustanowieniu prokurenta oraz dokonać wyboru właściwej osoby.
Autor tekstu: r. pr. Stefan Zimny
