Zmiana w przepisach dotyczących ZUS
Zmiana, wprowadzona do ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, częściowo weszła w życie 18 września 2021 r. Na pozór niewinna, będzie niosła za sobą ogromne konsekwencje dla każdej osoby fizycznej, płatnika i ubezpieczonego. Z uzasadnienia do ustawy można wywnioskować, że zmiana polega na doprecyzowaniu przepisów o możliwości dochodzenia nienależnie pobranych świadczeń. Jednakże nie tylko je doprecyzowuje, ale daje również kolejne uprawnienia ZUS-owi.
Jak ustawa brzmiała do tej pory?
Art. 84 ust. 1: osoba, która pobrała nienależne świadczenie z ZUS (np. zasiłek chorobowy, zasiłek macierzyński, emeryturę, rentę), jest obowiązana do jego zwrotu wraz z odsetkami.
Obecnie po zmianie przepisów brzmi następująco:
1.Osoba, która pobrała nienależne świadczenie z ubezpieczeń społecznych, jest obowiązana do jego zwrotu wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie, w wysokości i na zasadach określonych przepisami prawa cywilnego, z uwzględnieniem ust. 11. Odsetki, z zastrzeżeniem ust. 1a, są naliczane od dnia następującego po dniu wypłaty świadczenia do dnia spłaty.
Co to jest świadczenie nienależne?
Jest to świadczenia wypłacone mimo zaistnienia okoliczności, które spowodowały ustanie prawa do świadczeń albo wstrzymanie ich wypłaty w całości lub w części, jeżeli osoba pobierająca była pouczona o braku prawa do ich pobierania.
Zgodnie z aktualną linią orzecznictwa (wyrok SN z dnia 8 marca 2017 r., sygn. akt: II UK 753/15), w przypadku wykonywania pracy zarobkowej w okresie orzeczonej niezdolności do pracy, wypłacone świadczenia nie mogą być uznane za nienależnie pobrane, jeśli ZUS nie pouczył ubezpieczonego o sytuacjach, w których musi zwrócić zasiłek.
Jak nowe przepisy zwiększą uprawnienia ZUS?
Zmiana przepisów zakłada łatwiejsze ściąganie przez ZUS świadczeń nienależnie pobranych. ZUS nie będzie miał obowiązku pouczyć ubezpieczonego o sytuacji, które powodują ustanie prawa do zasiłku lub jego braku.
Kolejną negatywną konsekwencją jest możliwość dochodzenia przez ZUS wypłaconego zasiłku również od osób udzielających wyjaśnień. Za świadczenie nienależne będzie również uznawany zasiłek z tytułu niezdolności do pracy spowodowanej chorobą z ubezpieczenia chorobowego lub wypadkowego. Wystarczy stwierdzenie, że w okresie ich pobierania świadczeniobiorca wykonywał pracę zarobkową lub wykorzystywał zwolnienie od pracy w sposób niezgodny z jego celem.
Jeżeli ZUS wypłaci świadczenie na podstawie nieprawdziwych danych, przekazanych przez płatnika składek (pracodawcę) lub inny podmiot (osoba fizyczna) to będzie mógł nałożyć obowiązek zwrotu zasiłku wraz z odsetkami na płatnika składek lub inny podmiot, za cały okres wypłaconego przez ZUS zasiłku.
Jak będą naliczane odsetki od nienależnie wypłaconych świadczeń?
W znowelizowanym przepisie dookreślono również kwestię naliczania odsetek od nienależnie wypłaconych świadczeń. Wcześniej ZUS miał różną praktykę od kiedy żądać odsetek np. od daty wypłaty świadczenia, od daty wszczęcia postępowania, od daty wydania decyzji lub daty jej prawomocności.
Sądy kierowały się interesem świadczeniobiorców uznając, że doręczenie decyzji to ten moment, w którym dowiadujemy się, że świadczenie jest nienależne. Wpłacając całą żądaną kwotę w terminie miesiąca świadczeniobiorca unikał odsetek. Te bowiem naliczano dopiero po miesiącu od daty odbioru.
Obecnie ustawodawca przyznał ZUS prawo żądania odsetek wstecz – od dnia po dacie wypłaty świadczenia do dnia zapłaty. Może się więc zdarzyć, że ZUS zakwestionuje nam świadczenie wypłacone kilka lat temu i zażąda zwrotu wraz z odsetkami za kilka lat.
Autor: r.pr. Angelika Sikora
